नऊ ग्रहांमध्ये गुरु या नावाने ओळखला जाणारा गुरु हा ग्रह खूप महत्त्वाचा आहे. ज्योतिषशास्त्रात बृहस्पतिची व्याख्या देवगुरु, ज्ञानाचा कारक अशी केली आहे. कुंडलीत बृहस्पति बलवान असेल तर ती व्यक्ती ज्ञानी आणि गुणवान असते कारण नऊ ग्रहांमध्ये गुरु हा सर्वात शुभ ग्रह आहे.
जर एखाद्या मुलीच्या कुंडलीत बृहस्पति कमजोर असेल तर तिच्या लग्नात विलंब होतो. उपायांनी बृहस्पति बळकट केल्याने मुलीला विवाह आणि संततीचे सुख सहज प्राप्त होते. बृहस्पति देखील मुलांसाठी जबाबदार आहे. बृहस्पति मजबूत करण्यासाठी, पुष्कराज सोन्याच्या अंगठीमध्ये जडवावे आणि गुरुवारी तर्जनीमध्ये परिधान करावे.
पुष्कराजच्या जागी, अर्ध-मौल्यवान दगड सोने देखील परिधान केले जाऊ शकते. सर्वात शुभ ग्रह असल्याने गुरुची दृष्टी लाभदायक मानली जाते. ज्योतिषशास्त्राच्या सामान्य नियमांनुसार कोणत्याही व्यक्तीच्या कुंडलीच्या मध्यभागी बसलेला गुरु ग्रह अनेक दोष कमी करतो. मध्यभागी गुरूची स्तुती करताना ऋषी-मुनी म्हणतात की जर गुरूला केंद्रस्थानी ठेवले तर इतर सर्व ग्रह मिळून त्याचे काहीही नुकसान करू शकत नाहीत.
‘किम कुर्वन्ति सर्वग्रह यस्य केंद्र बृहस्पती’ कुंडलीतील ज्या स्थानावर गुरु दिसतो त्या स्थानाचा शुभ प्रभाव वाढवून जीवन सुखी बनवते. चंद्राच्या कर्क राशीत बृहस्पति हा सर्वात शक्तिशाली आहे, म्हणून कर्क हा बृहस्पतिचा उच्च राशीचा मानला जातो. मकर राशीत शनि कमजोर असल्यामुळे गुरूला नीच राशी म्हणतात. कर्क हे बृहस्पतिचे उच्च चिन्ह आहे आणि मकर हे त्याचे कनिष्ठ चिन्ह आहे,
धनु आणि मीन ही गुरूची स्वतःची चिन्हे आहेत. बृहस्पति विशेषत: उच्च आणि स्वतःच्या चिन्हांमध्ये प्रभावशाली आहे; निम्न चिन्हांमध्ये, बृहस्पतिचा शुभ प्रभाव नगण्य आहे. जन्मकुंडलीत, जेव्हा गुरु त्याच्या उच्च राशीत कर्क राशीत मध्यभागी असतो, स्वतःच्या धनु किंवा मीन राशीत असतो, तेव्हा पंचमहापुरुष हंस नावाचा विशेष राजयोग तयार होतो.
ज्या लोकांच्या कुंडलीत बृहस्पति नीच राशीत, शत्रू राशीत किंवा कमकुवत अवस्थेत असतो त्यांना पूजा किंवा धार्मिक कार्य करावेसे वाटत नाही. गुरु अशुभ असल्यास शिक्षणात अडथळे येतात. मुलीच्या पत्रिकेत गुरु हा तिचा पती मानला जातो. ज्या मुलीच्या कुंडलीत बृहस्पति अशुभ असतो तिच्या लग्नात अडथळे येऊ लागतात.
अशा स्थितीत मुलीने गुरुवारी व्रत केल्यास किंवा पुष्कराज धारण केल्यास विवाह लवकर पूर्ण होतो. गुरूच्या अशुभ परिणामांना शांत करण्यासाठी गुरूंचे वैदिक मंत्र, पौराणिक मंत्र, बीज मंत्र इत्यादींचा विधिपूर्वक जप करणे शुभ व फलदायी आहे. गुरुवारी व्रत करावे किंवा कुंडलीनुसार गुरुवारी तर्जनीमध्ये पुष्कराज किंवा सोने धारण करणे फायदेशीर ठरते.
पिवळे कपडे, हरभरा डाळ, पितळेची भांडी, साखर, केळी, लाडू इत्यादींचे दान केल्यास लाभ होईल. रोज केशर तिलक लावा, रोज बृहस्पती स्तोत्राचा पाठ करा, नाभीभोवती रोज केशर तिलक लावा, धार्मिक ग्रंथ दान करा.
जर एखाद्या व्यक्तीच्या कुंडलीत गुरू ग्रह बलवान असेल आणि संक्रांतीच्या वेळी गुरूही बलवान अवस्थेत येत असेल तर संक्रांत होणारा गुरू संबंधित व्यक्तींना उच्च शिक्षण, विवाह, संतती सुख, परदेश प्रवास, धनप्राप्ती, उच्च प्रतिष्ठित व्यक्तींच्या भेटीमध्ये यश देईल. संपर्क इ. शुभ परिणाम प्रदान करतात, ज्याचे मूल्यमापन एखाद्या विद्वान ज्योतिषाने कुंडली दाखवून केले पाहिजे.
पारगमन ज्योतिष शास्त्रानुसार जन्म राशीच्या दोन, पाच, सात, नऊ, अकरा स्थानांवर गुरुचे संक्रमण कुंडलीतील इतर ग्रहांच्या बल, दशा, महादशा, अंतरदशा यांच्याशी समन्वय साधून व्यक्तीला शुभ फल देते. अष्टकवर्ग पद्धतीनुसार गुरू इत्यादी ग्रहांच्या अष्टकवर्गाची कल्पना शुभ परिणाम ठरवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.