हिंदू धर्मात नवरात्रीला विशेष महत्त्व आहे. नवरात्रीच्या नऊ दिवसांत दुर्गेच्या विविध रूपांची पूजा केली जाते. दुर्गा मातेला सुख, समृद्धी आणि संपत्तीची देवी म्हटले जाते. नवरात्रीच्या काळात दुर्गा देवीची पूजा विधीपूर्वक केली जाते. असे मानले जाते की जे भक्त नवरात्रीत माँ दुर्गेची पूजा करतात त्यांना माता राणीचा आशीर्वाद मिळतो. हिंदू दिनदर्शिकेनुसार चैत्र नवरात्रीची सुरुवात चैत्र महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या प्रतिपदेपासून होते.
9 दिवस चालणाऱ्या चैत्र नवरात्रीची सुरुवात मंगळवार, 9 एप्रिल रोजी कलशाच्या स्थापनेने होणार आहे. यासह हिंदू नववर्षाची सुरुवात होईल. हिंदू नववर्षाच्या पहिल्या दिवसापासून चैत्र नवरात्रीला सुरुवात होते. मंगळवारी कलश बसविण्यात येणार आहे. चैत्र नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी शुभ मुहूर्तावर घटस्थापना करण्याची परंपरा आहे. शुभ मुहूर्तावर दुर्गा मातेची पूजा केल्याने विशेष फल प्राप्त होते. 17 एप्रिल 2024 रोजी चैत्र नवरात्रीची सांगता होणार आहे.
चैत्र नवरात्रीची तारीख-
पहिला दिवस:- 9 एप्रिल 2024 प्रतिपदा तिथी. नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी सुख आणि समृद्धीचे प्रतीक असलेल्या शैलपुत्री देवीची पूजा करण्याची परंपरा आहे.
दुसरा दिवस:- 10 एप्रिल 2024 द्वितीया तिथी. नवरात्रीच्या दुसऱ्या दिवशी दुर्गा देवीच्या ब्रह्मचारिणी रूपाची पूजा केली जाते.
तिसरा दिवस:- 11 एप्रिल 2024 तृतीया तिथी. नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी चंद्रघंटा मातेची पूजा केली जाते.
चौथा दिवस:- १२ एप्रिल २०२४ चतुर्थी तिथी. नवरात्रीच्या चौथ्या दिवशी दुर्गा देवीचे चौथे रूप कुष्मांडा मातेची पूजा केली जाते.
पाचवा दिवस:- १३ एप्रिल २०२४ पंचमी तिथी. नवरात्रीचा पाचवा दिवस पवित्रता आणि अध्यात्माचा दिवस मानला जातो. या दिवशी स्कंदमातेची पूजा केली जाते.
सहावा दिवस:- 14 एप्रिल 2024 षष्ठीतिथी. नवरात्रीच्या सहाव्या दिवशी विधीनुसार कात्यायनी मातेची पूजा केली जाते.
सातवा दिवस:- १५ एप्रिल २०२४ सप्तमी तिथी. नवरात्रीचा सातवा दिवस कालरात्रीच्या उपासनेला समर्पित आहे.
आठवा दिवस:- १६ एप्रिल २०२४ अष्टमी तिथी. नवरात्रीच्या आठव्या दिवशी, माँ दुर्गेचे आठवे रूप माँ महागौरीची पूजा केली जाते.
नववा दिवस:- १७ एप्रिल २०२४ नवमी तिथी. नवरात्रीचा नववा दिवस दुर्गेचे नववे रूप माँ सिद्धिदात्रीला समर्पित मानला जातो.
आईचे येणे आणि जाणे
यंदा देवी घोड्यावर बसून आगमन करणार आहे आणि माता हत्तीवर स्वार होऊन प्रस्थान करणार आहे. धार्मिक मान्यतांनुसार देवीचे घोड्यावर येणे शुभ मानले जात नाही. माता हत्तीवर स्वार होऊन निघेल म्हणजेच गज याला शुभ मानले जाते. ते घोड्यावरून आल्याने राज्यात भीती आणि युद्धजन्य परिस्थिती निर्माण होण्याची शक्यता आहे. हत्तीवरून निघताना मोसमात चांगला पाऊस पडण्याची शक्यता आहे.
पूजेची पद्धत:
सकाळी उठल्यावर जलस्नान करा, त्यानंतर पूजास्थानावर गंगाजल टाकून पवित्र करा.
घराच्या मंदिरात दिवा लावावा.
माँ दुर्गाला गंगाजलाने अभिषेक करा.
आईला अक्षत, सिंदूर आणि लाल फुले अर्पण करा, प्रसाद म्हणून फळे आणि मिठाई अर्पण करा.
उदबत्त्या आणि दिवे लावा आणि दुर्गा चालिसा पाठ करा आणि नंतर मातेची आरती करा.
आईलाही अन्नदान करा. ध्यानात ठेवा की केवळ पुण्यपूर्ण वस्तूच देवाला अर्पण केल्या जातात.
माँ दुर्गा पूजेचे साहित्य-
आंब्याची पाने, तांदूळ, लाल कलव, गंगाजल, चंदन, नारळ, कापूर, बार्ली, गुलाल, लवंगा, वेलची, 5 सुपारी, सुपारी, मातीची भांडी, फळे, मातीची भांडी, मेकअपच्या वस्तू, आसन, कमलगट्टा इ.
कलश स्थापनेसाठी आवश्यक साहित्य-
कलश, धान्य, मातीचे भांडे, पवित्र माती, कलश, गंगाजल, आंबा किंवा अशोकाची पाने, सुपारी, नारळ, लाल धागा, मोळी, वेलची, लवंगा, कापूर, रोळी, अक्षत, लाल कापड आणि फुले इ. .
नवरात्रीच्या हवनासाठी पूजा साहित्य-
पिंपळाचे कांड व साल, वेल, कडुनिंब, पलाश, चंदन, अश्वगंधा, ज्येष्ठमध, तीळ, तांदूळ, लवंग, गुलची साल, गाईचे तूप, लोबन, वेलची, साखर, जव इ.
कलश स्थापनेसाठी शुभ मुहूर्त-
घटस्थापना मुहूर्त – सकाळी 06:12 ते सकाळी 10:23 पर्यंत
कालावधी – 04 तास 11 मिनिटे
घटस्थापना अभिजित मुहूर्त – दुपारी १२:०३ ते दुपारी १२:५३
कालावधी – 50 मिनिटे